I
Zanim wejdziesz do sklepu...
...zadaj sobie kilka pytań:
- Przy jakiej okazji i z kim zamierzam grać?
Ustal w jakim celu kupujesz grę i kiedy najczęściej zaistnieje okazja, by w nią pograć. Chcecie spotkać się wieczorem z rodziną i znajomymi, by trochę pogłówkować? No to szukaj w
rodzinnych lub
ekonomicznych. Potrzebujesz gry na różne okazje, przede wszystkim na imprezy i "spotkania przy piwie", żeby było dużo śmiechu i wszyscy fajnie się bawili? No to zajrzyj do gier z kategorii
imprezowe (party game). A może chcesz zagrać z dzieckiem, które uwielbia smoki, potwory i w ogóle fantasy? W takim razie
przygodowe będą jak znalazł! Inne gry wybiera się do rozgrywek z kumplem na przerwie lekcyjnej, inne do pogrania w zaciszu domowym ze swoim partnerem życiowym, jeszcze inne do wspólnego spędzenia czasu z dziećmi. Planszówkowicze zwykli budować swoje biblioteki gier, dzięki którym dysponują tytułami na każdą okazję. Ty nie musisz kupować od razu całego naręcza planszówek - wybierz jeden, ale mądrze. Odpowiednie kategorie znajdziesz w części II niniejszego tekstu, w dziale 'Propozycje'
Jeśli wspólnie z przyjaciółmi lub rodziną zaczynacie dopiero przygodę z planszówkami (a zapewne z tego powodu czytasz niniejszy poradnik
), to wybieraj gry z kategorii
lekkich i
średnich, natomiast
ambitniejsze tytuły warte zainteresowania chwilowo sobie podaruj. Po prostu pamiętaj, że zbytnie skomplikowanie danej gry może, niestety, na jakiś czas zrazić Twoich znajomych/rodzinę do planszówek. Ludzie, którzy do tej pory grali tylko w 'chińczyka' i ewentualnie w 'scrabble', każdy element mechaniki współczesnej planszówki odbierać będą jako nowy. Niezbędne będzie przyzwyczajenie się do wynajdywania zależności między nimi, planowania, podejmowania decyzji itp. Jest oczywiście wiele osób, które z powodzeniem zaczynały swoją przygodę od bardziej skomplikowanych gier, ale na początku bezpieczniej sięgnąć jednak po tytuły
lekkie i
średnie.
Oczywiście można konsultować się jeszcze na
forum odnośnie konkretnych tytułów, bo godne polecenia są również inne gry, których z braku miejsca w niniejszym poradniku nie umieściliśmy. Tu skupiliśmy się bowiem na uznanych klasykach, laureatach branżowych nagród, grach o wyrobionej pozytywnej marce.
Warto też przygotować się dobrze do tłumaczenia zasad - kilka przydatnych porad znajdziesz
tutaj.
W grach planszowych bardzo wyraźnie widać cechy charakteru i upodobania graczy. Bierz je pod uwagę. Zakochana w sobie para papużek-nierozłączek niekoniecznie ucieszy się, gdy sprezentujesz im planszówkę polegającą na wzajemnym podkradaniu i niszczeniu sobie zasobów. Osoby lubiące rywalizować raczej nie spełnią się przy grze z niewielką interakcją. Generalnie przyjmuje się, że zwykle bezpieczniejsze są na początek gry pozbawionej większej negatywnej interakcji (najczęściej z budowaniem czegoś, jako tematem przewodnim). Choć trzeba przyznać, że niektórzy dopiero właśnie w negatywnej interakcji (o rodzajach interakcji przeczytasz poniżej, w mini-słowniku) odnajdują największą radość.
Ostrożnie oceniaj również poziom znajomości języka angielskiego wśród potencjalnych współgraczy. Konieczność przyswojenia sobie planszówkowych mechanizmów w połączeniu z nowym zasobem słownictwa może sprawiać trudności większe, niż by się wydawało. Dlatego na początek radzimy Ci wybrać grę w pełnej polskiej wersji językowej (oznaczenie w propozycjach 'PL'). Wybór wśród gier wydanych w Polsce jest już tak obfity, że naprawdę każdy znaleźć może coś dla siebie.
Reasumując - pamiętaj, że nic Ci po najlepszej nawet grze z
rankingu BGG - boardgamegeek.com (o nim nieco niżej), jeśli nikt ze znajomych i rodziny nie będzie chciał w nią grać ze względu na zbytnią komplikację lub nieodpowiedni temat. Lepsza od niej będzie ta z niższej pozycji, która jednak ma szanse spodobać się Twoim potencjalnym współgraczom. Dobieraj zatem planszówki nie tylko pod kątem własnych upodobań, ale przede wszystkim pod kątem upodobań i możliwości ludzi, którzy będą z Tobą grali. Przynajmniej na początku
- Ile osób będę miał do dyspozycji?
Również ważna kwestia. Gry są często 'szyte na miarę', na konkretną liczbę osób i przy niej sprawdzają się najlepiej, a przy innej liczbie graczy nie zawsze wygląda to tak, jak powinno wyglądać (np. powstaje zbyt duży chaos, albo odwrotnie - zbyt duża przewidywalność).
Powiedzmy, że spodobał Ci się tytuł, przy którym teoretycznie może bawić się od 3 do 5 osób, ale wszystkie recenzje i opinie twierdzą, że tak naprawdę to rozgrywka jest najfajniejsza w kompletnym, pięcioosobowym składzie. Uwierz, nie warto kupować tej planszówki, jeśli przewidujesz, że uda Ci się zebrać do rozgrywki 3, czasami 4 osoby. Po prostu szkoda pieniędzy, bo jest duże prawdopodobieństwo, że gra się Wam nie spodoba – jak mówią planszówkowicze: 'nie rozwinie skrzydeł'. Niektóre mechanizmy nie spełnią swojej funkcji (wrażliwe na liczbę graczy są na przykład wszelkie formy 'licytacji' - im więcej osób, tym lepiej ona działa).
Istotne jest to także w przypadku planszówki 'na prezent'. Zadbaj, żeby znajoma, bezdzietna para również sama mogła sobie pograć w planszówkę, którą od Ciebie dostanie, bez konieczności zapraszania znajomych (czyli dobrze działający wariant dwuosobowy konieczny!)
- Ile mogę wydać na gry?
Cóż - pojedyncza gra to zwykle wydatek rzędu 100-150 zł. Tańsze są zwykle gry dwuosobowe i karciane, a z kolei gry ze spora ilością elementów (plastikowe figurki, karty) bywają i sporo droższe. Warto więc dobrze się zastanowić, zanim dokonamy wyboru. Zastanowić i poszukać atrakcyjnej ceny w sklepach, także internetowych.
Pomocnym narzędziem jest tutaj specjalna
CENOWA WYSZUKIWARKA GIER i-szop.pl, stworzona przez użytkownika 'kkaczynski'. Dzięki niej szybko i sprawnie zorientujesz się w jakiej cenie oferują szukaną grę największe planszówkowe sklepy internetowe i stacjonarne.
Warto również przejrzeć wątki forumowe:
-
Hot-Deals, gdzie zamieszczane są aktualne oferty promocyjne sklepów
-
Handel, wymiana – oferty prywatne, gdzie często można zakupić gry w atrakcyjnej cenie, i – prawie zawsze – w bardzo dobrym lub idealnym stanie. W tym wątku będziesz mógł także sprzedać lub wymienić na inną, zakupioną grę, która nie znalazła Waszego uznania.
Kultura gry
Planszówki generalnie 'bawią i óczą'
, ale czasami potrafią też wyzwolić nie tylko pozytywne emocje. Aby rozgrywka przebiegała w przyjaznej i miłej atmosferze warto przestrzegać poniższych zasad
1. Gracze powinni przystępować do rozgrywki z wolą zwycięstwa, a w jej trakcie dążyć do wygranej zgodnie z zasadami gry. W ten sposób zabawa podczas rozgrywki jest lepsza.
2. Każdy z graczy przystępuję do rozgrywki na równych prawach. Nie jest dobrze widziane faworyzowanie lub dyskryminowanie któregokolwiek ze współgraczy, ze względu na nasze sympatie, antypatie lub zobowiązania w życiu prywatnym. Nie proś swojego partnera życiowego: "Misiu-Pysiu, nie zabieraj mi tej karty, ja Cię tak kocham!'
Nawet nie wiesz jak bardzo irytujące jest takie zachowanie dla innych współgraczy...
3. Gry mają integrować, a nie dzielić. Niemile widziane są celowe złośliwe zagrania, które nie mają żadnego widocznego związku z walką o zwycięstwo, lub 'gnębienie' swoimi posunięciami któregoś z graczy. Powinieneś w równej mierze dążyć do zwycięstwa na planszy, jak i dbać o dobrą atmosferę wśród współgraczy.
4. Jeśli macie jakieś wątpliwości co do zasad, to ustalcie między sobą jak gracie i konsekwentnie się tego trzymajcie. Nie bójcie się pójść na kompromis - długotrwałe wykłócanie się o zasady skutecznie zabije klimat każdej rozgrywki.
Najlepiej jednak sprawdzić w internecie, czy ktoś już nie miał podobnego problemu (
dział Zasady - pytania i wątpliwości i serwis
boardgamegeek.com) lub poszukać oficjalnego FAQa na stronach wydawcy.
5. Nie przeciągaj swojej kolejki w nieskończoność - inni też chcą zagrać.
6. Nie oszukuj! Jeśli masz zamiar to robić, lepiej nie siadaj do żadnej gry.
7. Zawsze graj do końca, nawet jeśli przesądzona jest Twoja porażka. Odchodzenie od stołu przed końcem rozgrywki, psuje zabawę pozostałym współgraczom, a przecież nie o to chodzi.
8. Po zakończonej zabawie podziękuj wszystkim graczom za mile spędzony czas i zaoferuj pomoc w złożeniu elementów gry do pudełka.
9. Nie przenoś emocji wynikłych w trakcie gry, do życia prywatnego. Nie wypominaj innym po zakończeniu rozgrywki absurdalnych, nielogicznych zagrań, nie obrażaj się za niekorzystne dla siebie posunięcia współgraczy. Nie zmieniaj zdania o swoim koledze, który w czasie rozgrywki złośliwym, ale zgodnym z regułami zagraniem, pozbawił Cię zwycięstwa. To była tylko gra!
10. Szanuj grę! Podczas rozgrywki nie ma mowy np o zginaniu/mięciu kart, czy dotykaniu ich brudnymi palcami. Niejednokrotnie nie zdajesz sobie sprawy jak wartościowa jest dana gra, albo ile znaczy dla jej właściciela. Poza tym ma służyć na lata rozgrywek, więc im dłużej pozostanie w dobrym stanie, tym przyjemniej będzie się w nią grało w przyszłości. A jeśli właściciel zapragnie ją sprzedać, jej stan będzie mieć istotny wpływ na uzyskaną cenę.
O planszówkowym
savoir-vivre można przeczytać również
tutaj
A
tutaj z kolei dowiecie się, co grozi tym, którzy planszówkowego savoir-vivre'u nie przestrzegają...
Mini-słownik pojęć
Zanim przejdziesz do lektury recenzji, wątków na forum etc, warto wyjaśnić kilka popularnych pojęć, pojawiających się często na tym forum (pełny słownik - w języku angielskim - znajdziesz
tutaj)
-
ameri vs eurogry - w potocznych dyskusjach planszomaniacy często dzielą gry na dwie główne linie: tzw.
ameri to zwykle gry 'przepełnione klimatem', pełne różnorodnych, kolorowych i pięknie wykonanych elementów i gadżetów (karty, figurki, pokrętła itp.), lecz o relatywnie wysokim poziomie komplikacji zasad i relatywnie dużej losowości, wynikającej z licznych rzutów kośćmi, częstego dobierania kart itp. Klasycznym przykładem są gry przygodowe, w których bohaterowie rzucają kośćmi sprawdzając czy udało im się wykonać jakąś akcję (np. wygrać walkę z potworem). W podobnych grach specjalizują się zwykle wydawnictwa amerykańskie, stąd przedrostek 'ameri'.
Natomiast tzw.
eurogry , charakteryzują się relatywnie prostszymi zasadami, większą abstrakcyjnością (mechanika jest raczej luźno powiązana z tematem gry) i spokojniejszym przebiegiem rozgrywki (interakcja zwykle pośrednia). Elementy eurogier najczęściej są mniej atrakcyjne wizualnie od ameri (np. zamiast figurek są drewniane klocki). Losowość jest mocno ograniczona - na wynik rozgrywki wpływają przede wszystkim decyzje podejmowane przez graczy, a nie szczęśliwe rzuty kośćmi.
Moda na tego typu gry rozpoczęła się w Niemczech, stąd czasem określenie 'german style games'. Każdy tytuł da się z grubsza przyporządkować do jednej z tych dwóch linii (no, są jeszcze osobne 'wargames' - gry wojenne), natomiast warto podkreślić, że oba gatunki coraz częściej się przenikają, czerpiąc od siebie nawzajem. Eurogry stają się coraz ładniejsze, ameri zawierają w sobie mechaniki pochodzenia 'eurogrowego'.
Więcej o tym ciekawym rozróżnieniu znajdziesz
tutaj.
-
downtime - to 'czas oczekiwania na swoją turę'. W niektórych grach (np w szachach lub w skomplikowanych grach wojennych z setkami żetonów), gdzie trzeba dokładnie analizować konsekwencje własnych posunięć, na swój ruch trzeba niekiedy długo czekać. Może doprowadzić to do znudzenia współgraczy. Nowoczesne gry rodzinne (a takie właśnie proponujemy Ci poniżej) charakteryzują się krótkim 'downtimem'. Często w ogóle go nie posiadają, bo w turze przeciwnika trzeba np oferować mu towary na sprzedaż, czy obserwować, jaką obrał strategię.
-
gra zbalansowana / zepsuta - współczesne gry planszowe charakteryzują się mnogością strategii, jakie gracz może obrać w celu osiągnięcia jak najlepszego wyniku. Zbalansowana gra to taka, w której każda z możliwych do zastosowania strategii daje mniej więcej podobne szanse na zwycięstwo stosującym ją graczom, i tylko od ich umiejętności/sprawności zależy kto wygra. Zbalansowanie jest również istotne w przypadku gdy mamy do czynienia z grami, w których każdy z graczy zaczyna rozgrywkę z innymi zasobami (np prowadząc inne państwa/frakcje, różniące się początkowo potencjałem militarnym, gospodarczym, politycznym etc) - wówczas oczywiście chodzi o to, by każdy z nich miał mniej więcej równe szanse na zwycięstwo, pomimo różnic w początkowym ustawieniu.
Gra zepsuta to drastyczna odwrotność gry zbalansowanej. Termin ten oznacza, że istnieje jedna strategia/frakcja, która na tyle wyraźnie dominuje nad pozostałymi, że właściwie za każdym razem wygrywa stosujący/prowadzący ją gracz, bez względu na jego umiejętności. W takiej sytuacji rozgrywka właściwie... nie ma sensu.
-
grywalność - termin określający subiektywne odczucie satysfakcji z rozgrywki. Tytuły o dużej grywalności często wywołują podczas rozgrywki duże emocje i chętnie do nich wracamy. Na grywalność wpływ mają nasze preferencje co do
mechaniki gry, rodzajów
interakcji, poziomu
losowości, brak
downtime'u (długiego oczekiwania na własną turę), dobre
zbalansowanie, a wreszcie także jakość grafiki i wykonania gry, czy atrakcyjny temat.
-
interakcja - wzajemne oddziaływanie graczy na siebie poprzez mechanikę gry. Są różne rodzaje interakcji, występujące w różnym natężeniu:
bezpośrednia- podkradanie, zabieranie, usuwanie czegoś przeciwnikom,
pośrednia - na przykład kupowanie i sprzedaż surowców na wspólnym rynku, co wpływa na ich ceny dla wszystkich graczy, albo blokowanie pól, które inny gracz chciałby zająć (wykorzystać)
Ciekawym rodzajem interakcji jest
kooperacja, na której opierają się niektóre gry. Gracze muszą wówczas planować działania wspólnie, współpracując dla osiągnięcia celu (np opanowania epidemii, pokonania wroga). Przeciwności losu 'odgrywane' są za pomocą układów kart dobieranych z talii, albo - w grach semi-kooperacyjnych - przez jednego z graczy wcielającego się w postać 'Złego'.
Niektórzy lubią interakcję bezpośrednią, a pośrednia jest dla nich zbyt mało konfrontacyjna. Inni wolą, by współgracze nie przeszkadzali im we wdrażaniu przyjętej strategii. De gustibus...
Generalnie przyjęło się uważać, że płeć piękna raczej nie jest zainteresowana grami z interakcją bezpośrednią (w których zwykle trzeba być agresywnym, by wygrać), podczas gdy chłopaki nudzą się przy spokojnych grach o niewielkiej interakcji. Wyjątków od tej zasady jest jednak tak wiele, że można właściwie uznać ją za stereotyp
-
losowość - termin określający jak wiele elementów (np kart, żetonów) pojawia się w grze losowo, lub jak wiele sytuacji zaistniałych w trakcie rozgrywki jest losowo rozstrzyganych. W grze cięższej, bardziej
mózgożernej, losowość zapewnia wysokie
replayability (czyli regrywalność), dzięki różnorodnemu ustawieniu początkowemu (np inny układ kart za każdym razem, powodujący odmienne dylematy dla graczy). W lżejszych grach rodzinnych, losowość pomaga graczom słabszym lub młodszym, rywalizować na równi z graczami lepszymi/bardziej doświadczonymi, na skutek bardziej losowych rozstrzygnięć (np rzutów kostkami)
Losowość może wyrażać się na różne sposoby: rzut kostką, dobieranie kart z zakrytej talii, losowanie żetonów lub drewnianych kostek z woreczka... Grą całkowicie losową można nazwać większość tytułów dla dzieci, opartych na mechanice 'rzuć kostką i przesuń się o tyle pól do przodu' (wspomniane 'roll-and-move'), popularną karcianą 'wojnę' czy... rzut monetą. Są w 100% losowe i właściwie nie powinno się ich nawet nazywać 'grami' (w 'grze' występuje wszak jakiś element decydowania, mający wpływ na przebieg rozgrywki). Grami nielosowymi, czyli w 100% decyzyjnymi, są choćby szachy czy warcaby.
Współczesne planszówki to gry albo wyłącznie decyzyjne, albo o ograniczonym elemencie losowości, sprawnie wplecionym w tematykę gry i pozostawiającym graczom wiele miejsca na realizowanie przyjętych planów. Wygrywa lepszy, a nie 'bardziej fartowny'.
-
mechanika - najważniejsze, najbardziej charakterystyczne funkcjonalne aspekty rozgrywki, decydujące o kształcie gry. Swego rodzaju kółeczka zębate, które - odpowiednio połączone - tworzą grę. Przykłady? Proszę bardzo:
'roll-and-move' - klasyczne chińczykowe 'rzuć kostką i porusz się pionkiem o tyle pól, ile oczek wyrzuciłeś',
'worker placement' (rozmieszczanie pracowników) - rozmieszczanie naszych pionów w konkretnych miejscach na planszy, które dadzą nam w efekcie pewną określoną korzyść (np umieszczam jednego ludzika na polu 'Las', on wykonuje akcję i dostarcza mi drewno),
'deck-building' - budowanie własnej talii z dostępnych do zakupu kart; zakupione do talii karty dociągamy na rękę w kolejnych turach, co pozwala na wykonywanie bardziej skomplikowanych, korzystniejszych akcji,
'card-driven' (dosł. napędzana kartami) - sterowanie ruchem pionów, czy np żetonami oddziałów wojskowych, za pomocą ograniczonej liczby kart akcji wykładanych z ręki, posiadających odpowiednią wartość liczbową (np symbolizującą punkty ruchu) lub pozwalających na zainicjowanie opisanego na karcie efektu (zdarzenia),
'set collection' - kolekcjonowanie kart różnych rodzajów - im więcej kart danego rodzaju mamy, tym więcej każda z nich jest warta punktów,
'tile placement' - dokładanie żetonów - zwykle żetonów terenu, dzięki czemu powstaje większa całość (np rodzaj mapy),
...i tak dalej....
Rodzajów mechaniki jest wiele. Różne gry w swoich zasadach wykorzystują czasem podobne mechanizmy, dlatego można wydzielić pewne kategorie gier ze względu na ich mechanikę.Takie kategoryzowanie ułatwia potem szukanie tytułów odpowiadających naszym preferencjom
-
mózgożerność - Zauważyłeś, że szachy zapewniają graczom nieco więcej strategii, kombinacji i możliwości niż warcaby, prawda? Tak - szachy są zdecydowanie bardziej 'mózgożerne' niż warcaby. Termin ten oznacza potocznie wysiłek umysłowy, jaki gracze ponoszą w trakcie rozgrywki. Gry mózgożerne (zwane też '
ciężkimi') pozwalają na zastosowanie różnorodnych strategii, których skutki są w trakcie rozgrywki dalekosiężne. Wśród naszych propozycji w części drugiej poradnika
( II ) oznaczyliśmy je w poszczególnych kategoriach jako
ambitniejsze tytuły warte zainteresowania. Spokojnie - częste granie w 'mózgożerne gry planszowe' nie spowoduje raczej ubytków w tym cennym organie
.Mamy wrażenie, że wręcz odwrotnie - intensywne używanie mózgu prowadzi bowiem do jego rozwoju!
-
replayability - czyli 'regrywalność'. Termin oznaczający potencjał gry w zakresie unikalności i niepowtarzalności kolejnych rozgrywek. Innymi słowy - jak szybko każda kolejna rozgrywka zacznie przypominać poprzednie, a przez to trochę nudzić graczy. Dobre gry mają replayability na wysokim poziomie, przez co zawsze, nawet po kilkudziesięciu partiach, stanowią dla gracza wyzwanie i swego rodzaju novum. Gry o niskiej regrywalności szybko stają się dość powtarzalne. Replayability zapewniane jest np. poprzez losowy dobór kart wydarzeń, losowe określanie warunków początkowych/warunków zwycięstwa, rzuty kostką czy wreszcie poczynania graczy.
-
skalowalność - czyli różnica w jakości rozgrywki, w zależności o ilości graczy. Gry planszowe posiadają zwykle warianty rozgrywki na różną liczbę graczy. Ale jeśli na pudełku napisane jest, że w dany tytuł można grać w zestawie 2-4 osób, nie oznacza to automatycznie, że przy każdej liczbie osób będziemy bawić się równie dobrze. Gry, które dobrze się 'skalują', oferują podobną jakość i podobne wrażenia z rozgrywki przy każdej liczbie graczy. Te, które skalują się gorzej, dają sporo zabawy np. przy 2 graczach, ale przy 3 i 4 rozgrywka może być już zauważalnie słabsza (np. ze względu na zwiększony chaos i utrudnione planowanie).
Dlatego zanim zakupisz grę koniecznie dowiedz się (od sprzedawcy, na
forum) jak będzie się ona sprawować przy danej liczbie graczy, których masz do dyspozycji.
